Waa mar
kale iyo taxenihii ahaa “rag waa raggii hore, hadalna waa intuu yidhi”
Waxaan moogan soo qaadanaynaa geeraar uu mariyey Sayid Maxamed Sheekh
Cabdille Xasan.
Heshiiskii
Illig Daldala ee dhexmaray Daraawiish iyo gumaysiga, Talyaani iyo Ingiriis,
1905tii ka dib waxay Daraawiishi goosatay inay ka shaqayso sidii Soomaalida
looga dhaadhicin lahaa khatarta iyo khayaanada gumaysiga, loogana digi lahaa
dhuxdhuxlayaasha u adeega gumaysiga. Wufuud iyo culimo dadka soo wacdida
ayuu Sayid Maxamed afarta baynu jahaba u diray. Wuxuu faray inay degaan
walba tagaan Soomalidana ku waaniyaan inaysan gumaysiga gacan siin,
diintooda iyo dalkoodana ka difaacan gardarada aan geed loogu soo gaban ee
Ferenjiga. Culimadaa waxaa ka mid ahaa Cabdalle Shixiri iyo Xirsi Afdiir oo
uu u diray degaanka qaarkii.
Nimankaasi
kolkii ay ambabaxayeen ayuu geeraar fariin ah Sayidku mariyey. Wuxuu yidhi:
Cabdalla
maan qaboobiyo
Xirsi
maakib laawow
Mid yar
waxad tidhaahdaan
Murtidiinta
Reer Hagar
Habar
Yoonis madasheed
Mariya
weedha aan idhi
Toljeclaha
muraadkaygiyo
Masafadayda
ula taga
Maqashiiya
uunkaba
Miyir inuu
ku soo galo
Mid mid
waxow tidhaahdaan
Nimanka
mooradii furay
Mawaaciidada diinkii
Ma wax
laysku maagaa?
Jahaadka
mooshinkii galay
Ma wax laga
maqnaadaa?
Mushahaaro
been ahi
Ma wax lagu
magaagaa?
Luxudkii
madoobaa
Ma lays
moogadeeyaa?
Muufadii
cadaabeed
Maw
adkaysanaysaan?
Nin
gaal u
midiidimay
Mici naar inuu geli
Kutubtaa u
maragee
Ma wax laga
murmaabaa?
Mushrik
inaad jeclaataan
Amaad mudan
ku sheegtaan
Hadaydnaan
mujrim ahayn
Masalo maad
u haysaan?
Masalo-gaabyadiinaa
Meel daran
idiin diray
Labadaa
meeris ee kore wuxuu ku ridayaa wadaadadii Soomaalida ku wacdiyey inaysan
haynin tabar ay gumaysiga kula diriraan, hubkiisa mid u dhigmana aanay
wadanin. Waxay yidhaahdeen nin kaa xoog badani hortaa ayuu xanaaqaa
sidaa awgeed Ferenjiga haynagu carinina. Wadaadadaa ayuu dhaliilayaa.
Muftiga
waanadiisii
Idinkaa ka
maagtoo
Macbuudkii
Rabbi ahaa
Idinkaaba
moogoo
Maxsharkiyo
qiyaamaha
Idinkaa
munkirayoo
Maqfiradii
Illaahay
Idinkaa ka
maarmoo
Macaankii
Firdowsaad
Idinkaa
muraystoo
Muminimada
laabta ah
Idinkaa
mantagayoo
Minidiina
gaalowday
Idinkaa
muquunshoo
Kufriga
idin mahoobiyey
Idinkow
miciinoo
Makaankii
shareecada
Idinkaa
matamiyoo
Muslinkiyo
qusuusiga
Idinkaa
makalayoo
Maalkii
agoomeed
Idinkaa
malkadayoo
Masxafkiyo
quraankii
Idinkaa
maljadayoo
Waxse
mawtigiin galay
Ama malag
idiin yimid
Kolkaad
Muxamedkiinii
Malcuun uri
ka raacdeen!
Mariyoo
macneeyaye
Mid kaleeto
waxay tahay
Waxaan
maqalay Ferenjigu
Inuu miiri
idiin qoray
Raciyad ama
‘riders’, Soomaaliduna u baddashay Rayad kuwaas oo ahaa qabaa’il Ingiriisku
hubeeyey si uu isaga xijiyo gumaca Daraawiish iyo qabaa’ilka kale ee kasoo
horjeeday gumaysigiisa ayuu u dan leeyahay. Ingiriis ayaad dabadhoon u
noqoteen ayuu ku canaantay.
Waxaan
maqalay maalkii
Inuu
idinka meersaday
Waxaan
maqalay ooryaha
Mitan
inaad ka waydeen
Waxaan
maqalay madaxdiina
In madiidin
laga dhigay
Oon miis
yar mooyee
Maydho geel
la siinayn
Waxaan
maqalay maahyahow
Magiciin
inuu bay
Niman
Soomaali ah oo gumaysiga guno ka qaadan jiray una shaqayn jiray ayuu
meerisyadaa kore ku halgaadayaa.
Intaasoo
masiiba ah
Waxaa igala
maad badan
Maska iyo
abeesada
Magta aad
ka bixisaan
Aydaan
midigta fidinayn
Aar
hadduu ku micyeyn
Lixda
meeris ee u dambeeya waxay ka hadlayaan xukun Ingiriisku kusoo rogay
gobolada waqooyi kaa oo ahaa inaan dhirta la goynin, duurjoogtana la dilin.
Ninkii lagu arko ama lagu maqlo inuu laan gooyey ama duurjoogta wax ka dilay
waa la xidhi ama waa la ganaaxi. Soomaalidii miyiga ku noolayd, sidii ay
doonaana u isticmaali jiray ayuu xukunkaasi dhibay. Sayidkuna xasaasiyadaa
ayuu ka faa’iidaysanayey.
Geeraaro iyo gabayo
heshiiskan iyo geerarkan la socda ayaan soo wadnaa. Ha u daymo la'aan.