Axmed Ismaaciil Diiriye ninkii la odhan jiray ee
Qaasim
ku magacdheeraa ayaa 1974kii gabay mariyey. Gabaygaasi wuxuu ahaa
mid qabyaaladeed, Soomaali badanna wax ka sheegaya. Sidaad arki
doonto Qaasim gabayga wuxuu ka billaabay Eyle iyo Siwaaqroonta
xumi ha i suryeeyeene. Eyle waa tol Soomaaliyeed oo koonfurta
dalka ku badan oo ku abtirsada beesha Jareer Weyne, Siwaaqroona waa
niman Majeerteen ah oo bariga Soomaaliya dega. Dhoodaan oo
xilligaa Hargaysa joogay ayuu gabaygaasi gaadhay. Kolkii uu
dhagaystay ayuu wuxuu u tagay Cali Cilmi Afyare. Wuxuu ku yidhi
“war ninku Siwaaqroon ayuu garaacay, faalooyinka kalena iyagaa
ayunbay ku imanayaane u jawaab.” Cali haye waan u jawaabi ayuu
yidhi. Muddo ayuu Dhoodaan is celiyey oo uu sugay jawaabta Cali
Cilmi Afyare. Isagoon wali wax hadal ah ka maqal Cali ayuu Dhoodaan
wuxuu arkay gabaygii Qaasim oo laysla fandhaaliyey oo si daran ugu
faafay Xamar iyo Hargaysa. Gabadhu gabadhii ayey ku casuuntay,
darawalku darawalkii ayuu ku casuumay, sarkaalku sarkaalkii ayuu ku
casuumay, dibjirkuna dibjirkii ayuu ku casuumay. Sidoo kale
Dhoodaan wuxuu arkay dadkii oo gabaygaa xiisad ka qaaday. Kolkaa
waxay badday inuu jawaabo. Gabaygii Qaasim oo dhan iyo kii Dhoodaan
oo in badani maqan tahay ayaan hoose kusoo qaadanaynaa si dulucdu
kuugu ambabaxdo.
Gabayga Qaasim wuxuu ahaa:
Eyle iyo Siwaaqroonta xumi, ha i suryeeyeene
Seetada ha ii gaabiyeen, sabab la'aaneede
Seeddiyo boqnaha hay jareen, sab iyo laangaabe
Sanqadh yari ha ii dilo tumaal, siiqya looshadaye
Sanka hayga mudo inan-gummeed, loo sarrayn jiraye
Sawaab iyo midgaan Guulwada ihi, ha i sudhnaadeene
Hadba hay saloosheen sidii, geedka saarka ahe
Ilaahbaa sidaa noo gartee, ha i sadqeeyeene
Annagiyo Saleebaanadii, way na sidataaye
Seeftii Abgaal bay agtaal, saawirta ahayde
Habar Gidir sinsaarada ku timid, sigay ugaaskiiye
Sixilluu Kacaankani u galay, Sacad raggiisiiye
Warsangeli suldaan iyo ma jiro, boqor la sooraaye
Saamee dhammaantii Isaaq, salaw colaadeede
Soomaalidii waxa ka nool, saaka madaxgaabe
Wax siyaasaddii loo egmaday, silic ku nooshiiye
Markii talada habar saar leh iyo, sebiyo lo doortay
Ayey sayn-caddaa iyo waxgarad, sibiq dhaqaaqeene
Dhulkan suuradii laga baddelay, socodna dhaameelay
Way wada socdaaleen raggii, soocanka ahaaye
Saadada cadhootee midgaha, laga sarraysiiyey
Waa sixirradii Bucurbacayr, sananka muuqdaaye
Inta ay sidaa tahay nin gobi, sooman ka ahaaye
Qaansaleydu haw sacbbiyeen, Siigga qalataaye
Naagaha surwaalka lihi mashxarad, ha u safnaadeene
Single iyo waxaan dhalad ahayn, siidhi haw tumo e
Sabaalada ha moodeen in loo, sahanshey meel roone
Saadaaladaa lagu gartaa, sebenka caal waaye
Waa waxa abaar nagu salliday, soof ma reebta ahe
Saddex-guuro waa waxa na baday, sadhiyo daacuune
Samadii daruur laguma arag, seermaweydada e
So'dii ceelka waa waxa biyuhu, uga salguureene
Adduunyadu sidaa kuma gudhoo, subaxba waa cayne
Nin kastoo sallaan dheer u baxa, siibashaa xigiye
Suuldaaro waw halis ninkay, rag isa seegeene
Sirqabahana taariikhdu way, sahamindoontaaye
Maantana Siciidow waqtigu, saamaxaad malehe
Moorada salkeediyo xalaan, sugay malluugtiiye
Siigadaa madow ee dayaxa, saaran baan garanne
Dhiig buu sidaa waqalkan aad, sagalka mooddaaye
Siigada dhacaysaa ragbay, sabibi doontaaye
Illaahay sidaan ka arki jirey, way ku socotaaye
Duulkii sedkoodii dhammaa, saancadka lahaaye
Sanbabada gantaalaha ka mudi, saadanbay garane
Waa layna kala soocayaa, subax aan dheerayne
Ninki cadho la sooyaamayow, samirka maad dhawrtid
Qaasim gabaygiisu intaa ayuu ku dhan yahay. Jawaabtii
Dhoodaan cajalad uu xilligaa ku qabtay ma helin. Bishii May 2009
mar aan ku booqday magaalada Diridhaba ayaan gabayaaga doocdoociyey
oo aan ku kallifay inta uu ka xasuusto gabaygaa inuu ii qabto.
Wuxuu ii sheegay inuu gabayga Qaasim finiq-finiq u tixraacay, hase
yeeshee gabaygiisa badankiisii uu halmaamay oo aanu hadda soo tuuri
karin. Waxa maqan waxaan ku raadin inta yar ee aad xasuusan tahay
ee ii duub ayaan ku adkeeyey. Markaa ayuu ii sheegay meerisyadan
hoose. Dhoodaan wuxuu yidhi:
· Nin
siqsiqaya waa loo ritaa, mar uu sinbiidhaaye
· Ku
sarkhaamay oo Qaasimow, suuxsan baa tahaye
· Sababtoo
ah saa waa inaad, marinkii seegtaaye
· Haddaad
sirirtay saaxiibadaa, kuuma saxayaane
· Anna
saaka sawd uma cesheen, tuug salleelo ahe
· Hadal
suruq leh iyo sheekadaad, saydhisaa ba’ane
· Asalkaba
sintaad raacsanayd waa, su’aal fudude
· Saado
iyo Shariif iyo durriyad, sadarba waa cayne
· Saddexdaba
ciddiinaa tidhaa, waa safkaan nahaye
· Salsaloodad
mooyee haddana, kuma salowdaane
· Dhanna
kuma sallimo Qaasimow, reer sansaan xume
· Sakatiga
waxaa kuugu wacan, show sabbaa tahaye
· Waxaan
kugu sasabayaa anoo, talo ku siinaaya
· Sancaduba
aday kuu dan tahay, saa haddaad garane
· Hayska
soocin Soomaalida waad, dhex socotaaye
· Sinaantiyo
waxaad dawladnimo, uga santaagayso
· Sad
qabiil hadduu yahay inaad, suuqa kaga baanto
· Sarsarkiinu
waw jilicsan yahay, seeska reeraha e
· Wakhtigii
saraayo leh ragbaad, saynta kaga taale
· Dadka
soodintiinaasi waw, sabad xumaydeene
· Adaa
saamo jiidee haddaan, taadi kala saafo
· Doog
saxal la’aaneed wakaa, maalku saanyado e
· Habar
Gidir sinsaariyo ma helin, seexatiyo feedhe
· Mana
sigan ugaaskiiye waw, sacab tumaynaaye
· Seef
looma quudhiyo Abgaal, sumuc ka dhiijaaye
· Idinkiyo
Saleebaanadaa, laysma soo sudho e
· Suwaaqroonta
bariyeed lahayd, ima suryeynayso
· Isaxaaq
sidiisii iyagu, sado ma dhiibayne
· Adaa
sumac-la-raac kaga haboon, sogob dhufaanyow e
· Oo
soomalhaadoo hunguri, kuu sanqadhayaaye
· Ka
surkaaga xidhay waa ugaas, kuu sarayn jiraye
· Seetada
ha kuu gaabiyeen, sino qalloocnayde
· Haddii
sayn-caddaa gabbay xilkii, dhabarka loo saaray
· Asii
habar saar qabtiyo, sabi uu dhaamaayo
· ….
· Dayaxa
iyo suudiga kolkaad, sahanka gaadhsiisay
· Qiiqaa
ku saameelan iyo, siigadaad aragtay
· Sixiroolayahow
waa adigoo, lagu sadqeeyaaye
· Wiilkii
sallaan kore u baxay, sabano dheeraad ah
· Siigada
hadduu kaga dhacoo, kaasu sidan waayo
· Sunbuu
adiga kaa yahay kollay, subaga daataaye
· …
Intaa ayuu ka xusuustaa. “Rag
haya kollay waad heli doontaaye raadi gabaygaa adeer. Axmed-rashiid
Garaad Af-waranle oo Jigjiga jooga waan tuhmayaa inaad ka heli
doonto” ayuu ii raaciyey.
Waxaan 12ka meeris ee cusub ka helay Yuusuf-dheere Maxamed Sugaal,
Luulyo 2009, London, UK.
Gabaygaa isoo gaadhsii inta dhiman haddii aad hayso.
mail@doollo.com